افخمی: «شوکران» فیلمی خوش‌ساخت است

خلاصه بخش دوم گفت‌وگوی بهروز افخمی با برنامه «خارج از کادر» را در این گزارش بخوانید.

بخش دوم گفت‌وگوی بهروز افخمی با برنامه «خارج از کادر»، جمعه 17 بهمن، از آنتن آی‌فیلم فارسی پخش شد. خلاصه این گفت‌وگو را در این گزارش بخوانید.

به گزارش آی‌فیلم، برنامه «خارج از کادر» این هفته هم میزبان بهروز افخمی از کارگردان‌ها و نویسندگان سینما و تلویزیون کشور بود. این نویسنده و کارگردان، در قسمت اول این گفت‌وگو، به نحوه ورود خودش به دنیای هنر، آشنایی او با کارگردانی و اصول تدوین، فعالیتش در روزهای بحبوحه انقلاب و آشناییش با شهید مرتضی آوینی اشاره کرد. اما در در بخش دوم این گفت‌وگو، افخمی بیشتر درباره فضای کاری‌اش و نحوه ساخت سریال‌ها با ما صحبت کرد که در این گزارش می‌خوانید.

افخمی در ادامه گفت‌‌وگوی خود از قسمت اول عنوان کرد: بعد از سریال «کوچک جنگلی» متوجه شدم که در به اصطلاح موقعیت یک فیلمساز دولتی با بودجه‌های سنگین و موضوعات تاریخی قرار گرفته‌ام، حال آنکه ما در شرایط بعد از انقلاب و به دلیل ضرورت‌های فضای انقلاب وارد تلویزیون شده بودیم و شخصاً همیشه فکر می‌کردم که باید در ایران یا حتی خارج از ایران کار فیلمسازی حرفه‌ای به اصطلاح متکی به مردم و متکی به تماشاچی واقعی انجام بدهم. فضا بعد از «کوچک جنگلی» به شکلی شده بود که همه از من انتظار داشتند داستان‌های تاریخی را در قالب سریال‌های خیلی گران قیمت بسازم، آثاری که بخش خصوصی به هیچ وجه نمی‌تواند در آن‌ها سرمایه گذاری کند. من نمی‌خواستم اینطور باشم. علاقه ام بر این بود که فیلم سینمایی کوچک شخصی تری هم بسازم، بنابر این به دنبال یک داستان خیلی ساده و جمع و جور و کم خرج بودم که به طور اتفاقی به فیلم نامه علیرضا داوودنژاد برخورد کردم.

وی درباره چگونگی شکل‌گیری تولید فیلم «عروس» توضیح داد: علیرضا داوودنژاد فیلمنامه «عروس» را که از طرف وزارت ارشاد رد شده بود، به دفتر ما آورد تا شاید سفارش و توصیه‌ای به آقای بهشتی و بچه‌های وزارت ارشاد و بنیاد فارابی کنیم. همان جا شروع کردم به خواندن فیلمنامه و به سرعت جذب فیلمنامه شدم. علیرضا هم نشست تا فیلمنامه را مطالعه کنم. از صفحه چهل به بعد بود که احساس کردم فیلمنامه احتیاج به بازنویسی دارد. به علیرضا گفتم اگر من بخواهم این فیلمنامه را بسازم، بازنویسی اش خواهم کرد که پذیرفت و ظرف دو روز فیلمنامه از داوودنژاد خریداری و ساختن فیلم «عروس» شروع شد.

کارگردان «روز فرشته» با اشاره به اینکه در ابتدا محمدرضا هنرمند دست اندرکار ساخت «روز فرشته» بود، اظهار کرد: با اینکه فیلمنامه هم کار هنرمند بود ولی از یک جایی به بعد از ساخت «روز فرشته» منصرف شد. بعد بنا شد شهریار بحرانی این فیلم را بسازد. بنابر این همراه گروه عازم باکو شد ولی بعد از اینکه با بحران‌های اقتصادی و به اصطلاح فقر و وضعیت وخیم آذربایجان بعد از فروپاشی اتحاد شوروی رو به رو شد، روحیه اش را از دست داد. ما به عنوان تهیه کننده گفتیم بخش‌هایی که فیلمبرداری کرده، خوب از کار درنیامده اند که بحرانی گفت دیگر کار نمی‌کند و کار را رها کرد. بعد من وارد کار شدم. فیلم را از اول با پرده اسکوپ و با لنز‌های اسکوپ شروع کردیم و دو ماه در باکو فیلمبرداری کردیم. فیلم نامه را تغییر کلی دادم و در ادامه در ایران هم سه، چهار ماه فیلمبرداری شد و روی هم رفته چیزی بیش از یک سال طول کشید تا بالاخره فیلم تکمیل شد. البته در فواصل، تعطیلی فیلمبرداری هم زیاد بود.

او تاکید کرد: «روز فرشته» یک کمدی گروتسک بود و عزت الله انتظامی هم نقش زیادی در تغییرات فیلمنامه در زمان فیلمبرداری ایفا کرد. به این دلیل است که اسم او را در تیتراژ به عنوان پرداخت کننده نهایی فیلمنامه می‌بینید. فکر نمی‌کردم که مردم واقعا از دیدن بعضی صحنه‌های «روز فرشته» بترسند، ولی در همان نمای اول فیلم وقتی که جنِ (با بازی اکبر عبدی) از زیر آب بیرون می‌آید، عده‌ای در سینما می‌ترسیدند و از جا می‌پریدند.

این فیلمساز ایرانی افزود: «روز شیطان» هم یک اثر اقتباسی از یک رمان جاسوسی انگلیسی به اسم «پروتکل چهارم» است. داستان را که خواندم به نظرم رسید که وقوع آن در ایران بیشتر طبیعی به نظر می‌رسد. یعنی اینکه کسانی بخواهند قطعات یک بمب اتمی را وارد ایران کرده و وانمود کنند که دولت ایران بمب اتمی می‌ساخته است.

نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون ادامه داد: کار بعدی‌ام با حسین فرح بخش به عنوان تهیه کننده و به اسم «عقرب» بود که نیمه کاره ماند. اواسط فیلمبرداری در بیابان‌های نائین، خبر رسید که علی حاتمی از دنیا رفته و از من خواستند برای اتمام «جهان پهلوان تختی» او به تهران بیایم. البته به من برخورد که چرا در وضعیتی که علی حاتمی هنوز به خاک سپرده نشده بود، به دنبال جانشین برای او هستند. بعد از نوروز دوباره به موضوع فکر کردم و در طراحی‌ که کردم، لیلا حاتمی را به عنوان کارگردانی که مثلا ادامه کار پدرش را می‌گیرد، پیش بینی کردم، ولی از یک جایی به بعد، با لیلا حاتمی به مشکل خوردیم و سناریو را تغییر داده و تبدیل کردم به چیزی که الان هست و ساخته شده است. «جهان پهلوان تختی» در سال ۱۳۷۳ تولید شد. این اثر فیلمنامه کاملی نداشت و از همان ابتدا گفتم آن نوع فیلمسازی مینیاتوری علی حاتمی را بلد نیستم که گفتند هر جور خودت می‌خواهی کار کن و فیلم خودت را بساز.

بیشتر بخوانید:

«خارج از کادر» با بهروز افخمی

دانلود و مشاهده برنامه خارج از کادر

درخواست عجیب زم از افخمی + ویدیو

«شوکران» یکی از مهم‌ترین آثار افخمی است که خاطره نحوه شکل گیری ایده اولیه آن را اینگونه مرور کرد: هنوز هم فکر می‌کنم «شوکران» یک فیلم کوچک است که خوب ساخته شده است. در واقع اصل فیلمسازی برای من هم فیلم‌های کم بودجه شخصی است. ماجرای ساخت «شوکران» از این قرار بود که در کارگاه فیلمنامه نویسی حوزه هنری، آقای زم به ما اصرار کرد فیلمی درباره صیغه بسازیم. آقای هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه درباره صیغه صحبت کرده بود و مورد انتقاد زیادی قرار گرفته بود. جنجال کرده بودند که چرا این حرف‌ها رو زده است؛ طوری که از کرده خود پشیمان شده بود. آقای زم می‌گفت که نه این مسیر را باید ادامه داد و این موضوع یک حکم اسلامی است. من قبول داشتم که ازدواج موقت حکم اسلامِ است، اما به ایشان که مستقیما به من هم اصرار کرد در این مورد فیلم بسازم، گفتم که داستانی که در تشویق ازدواج موقت باشد، در ذهن ندارم. گفتم باید نگاه ما این باشد که درست است که صیغه حکم اسلام است، ولی مجبور نیستید اجرایش کنید و خلاصه آدم طناب مفت که گیر بیاورد، خودش را دار نمی‌زند. به این ترتیب «شوکران» ساخته شد.

افخمی با تشریح ساختار فیلم بعدی اش «گاوخونی» که در سال ۱۳۸۱ ساخته شد، این فیلم را یک تجربه متفاوت در کارنامه فیلمسازی اش خواند که به نوعی فیلم کالت تبدیل شده است.

بخش بعدی سخنان افخمی در «خارج از کادر» درباره فیلم «فرزند صبح» بود: در پاریس فیلم مارتین اسکورسیزی درباره کودکی دالایی لاما را دیدم و این فکر به ذهنم رسید که ما هم می‌توانیم راجع به دنیای بعد از تولد امام خمینی(ره) و زندگی ایشان در شهر خمین فیلم بسازیم. این کار از بیست و پنج سال پیش شروع شد و تا همین الان هم هنوز به نمایش عمومی در نیامده است. ما سه سال فیلمبرداری کردیم که البته کار در این میان، یک سال و نیم تعطیل کامل بود تا بازیگر نقش کودکی بزرگتر بشود. درواقع ما کار را با یک بچه چهار ساله شروع کردیم که در آخر فیلم هفت ساله بود.

فکر کنم «فرزند صبح» بهترین فیلمی است که تا به حال ساخته ام. الان نسخه نهایی فیلم بر اساس تدوین سیف الله داد آماده است و پنجاه درصد مالکیت کار هم برای من است، چون با هزینه شخصی این فیلم را تمام کردم.

کارگردان «سن پطرزبورگ» و «روباه»، همچنین از سریال «رعد و برق» هم که این روز‌ها مشغول تولید آن است، یاد کرد: سریال «رعد و برق» درباره سیلاب و طوفان‌های آخر سال ۹۷ و اوایل سال ۹۸ تا اردیبهشت ماه این سال است. ما فیلمنامه را بر اساس شهادت شهود و خاطرات آدم‌های واقعی شکل دادیم و طرح اولیه را نوشتیم. در ادامه ۱۵ قسمت فیلمنامه نگارش شد منتهی وقتی به گلستان و مخصوصا ترکمن صحرا رفتیم که آب گرفتگی خیلی طولانی در حدود دو ماه را تحمل کرده بود، من تازه با ترکمن‌ها و فرهنگ و سنت‌های ترکمن‌ها آشنا شدم و متوجه شدم که این خود دنیاست. به این ترتیب صحنه‌های گلستان گسترش بیشتری پیدا کرد. خیلی از چیز‌هایی را که در فیلم نامه نوشته بودیم، کنار گذاشتیم و صحنه‌هایی را که آنجا دیدیم و داستان آدم‌هایی را که ملاقات کردیم، به فیلمنامه اضافه کردیم. در نتیجه الان من فکر می‌کنم «رعد و برق» داستانی است درباره سیل و آب گرفتگی گلستانِ با ارجاعاتی به خوزستان و لرستان و سیستان.

شایان ذکر است، برنامه «خارج از کادر»، جمعه‌شب‌ها ساعت ۲۳:۳۰ از آی‌فیلم فارسی پخش می‌شود. تکرار این برنامه شنبه‌ها ساعت ۷:۳۰ و ۱۹:۳۰ روی آنتن می‌رود.

ا.ا/ ط ه